Anadolu motiflerinin sırrı

Anadolu topraklarında dilinden dökülemeyen hisleri motiflerle kilimlere yazan kadınların ilmek ilmek işlediği halılar günümüzde hala önemini koruyor. Özenle, bin bir emekle dokunan halılardaki motiflerin anlamı ise ait olduğu yörenin kültürüne göre değişiyor.

Mesleğinde 50. yılını dolduran Aksaraylı Ali Söylemez, 8 yaşından beri içinde bulunduğu halıcılığa ömrünü adamış Aksaray esnaflarından…  Halıcılık mesleğinde elde ettiği birikimleri Gazeteniz Egemen ile paylaşan Ali söylemez, Anadolu’yu gezen halı ve kilim motiflerinin anlamları üzerine konuştu.

Aksaraylı ustaların elinden çıkan birçok kilimi atölyesinde sergileyen Ali söylemez, kilimlerin üzerindeki motiflerin yörenin kültürüne has özellikler taşıdığını aktardı. Çocukluk yıllarında dokunan birçok kilim motiflerinin anlamlarına tanıklık ettiğini dile getiren Söylemez, dokumacıların motiflerle anlatmak istediği şeyleri şöyle açıkladı: “Annemler obruk kilimi dokurlardı. Kilimlerde muska modeller kullanırlardı. Bu modellerin nazara, kem göze karşı koruduğunu söylerlerdi.”

‘MOTİFLER BİRBİRLERİNDEN ETKİLENMİŞLER’

Anadolu kilimlerinde motiflerin çok çeşitli olduğunu her yörenin kendine özgü motifleri bulunduğunu belirten Söylemez, “Yöreler ayrı ayrı olsa da benzer motifleri de görebiliyoruz. Bu demektir ki Anadolu’da bu motifler gezmiş. Birbirlerinden etkilenmiş. Örneğin, iki farklı şekilde bereket motifleri işlenmiş. Bir motifte o kültürün bereketini simgelediği için buğday başağına benzeyen bir motif kilime aksettirilmiş. Bir başka yörede nar, üzüm, kavun, karpuz, incir, dut gibi meyveler ile ejder, boğa, yılan, koç, kelebek, geyik, balık gibi hayvanlar yer alır ve uçsuz bucaksız mutluluğu sembolize eder. Ötekinde yapraklar, çiçekler ve ağaç motifleri yer alır ve bolluğu, uğuru simgeler. Berikinde ise sular, kayalar, dağlar gibi tabiat varlıkları yer alır ve evreni, onun hareketini, yapısını aynı zamanda doğum, ölüm ve yeniden doğumu temsil eder” dedi.

Anadolu’da kullanılan diğer motiflerin anlamlarından da bahseden Söylemez, “ Akrep diye bir modelimiz var. Bu model şeytanî ruhu sembolize eder. Buradaki akrep, daima öldürmek için pusuda bekler. Sebepsiz kavga ve kötü niyeti temsil eder. Anadolu insanı, ondan ve zarar verici diğer mahluklardan sakınmak için halı ve kilimlerde akrep motifini kullanır. Yaygın olarak kullanılan eli belinde motifiyse, dişiliği, doğurganlığı, kısmeti, neşeyi, uğuru, mutluluğu ve bereketi temsil eder. Bu sembolleri motiflere yansıtırken de kendi kültürlerinden, hayat tarzlarından, yaşanılan önemli olaylardan, coğrafi bölgelerin özelliklerinden esinlenmişler. İnsanlarımız dokudukları kilimlere bir nevi imzalarını atmışlardır” şeklinde konuştu.

‘MOTİFLER SÖZLÜK NİTELİĞİNDEDİR’

Kilim dilinin çok zengin bir sözlük olduğunu vurgulayan Söylemez,  “Bu dili tamamıyla deşifre etmek için bu alanda okumalar, derinlemesine çalışmalar yapmak gerekir. Her yöreye göre modellerin anlamı değişebilir, yapma şekilleri amaçları farklılık gösterebilir. Ama başlı başına Türk ve Anadolu kültürünü anlatan muazzam bir dildir, kilimlerimiz’’ dedi.  Foto-Haber: Sümeyye ÇALIŞKAN