Hasan Dağı 24 saat inceleniyor

Proje kapsamında Aksaray Üniversitesi, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Mersin Üniversitesi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, MTA Genel Müdürlüğü, Aksaray ve Niğde AFAD Müdürlüğü ortak çalışma yürütecek

Türkiye’nin en genç volkanik dağlarından biri olan Hasan Dağı’nda, volkanik hareketliliğin olup, olmadığının incelenmesi  için jeodezik ve fiziksel sensörlerle izleme çalışması başlatıldı.

Aksaray ve Niğde sınırları içinde yer alan Hasan Dağı’nda afet riskinin azaltılması için İl Risk Azaltma Planı (İRAP) hazırlama çalışmaları kapsamında, Aksaray Üniversitesinin ‘Hasan Dağı Volkanizmasının Tektonik ve Volkanik Açıdan Jeodezik ve Fiziksel Sensörler ile İzlenmesi’ isimli projesi ‘TÜBİTAK 1001-Bilimsel ve Teknolojik Araştırmaları Destekleme Programı’na 2021 yılında sunularak kabul edildi. Proje kapsamında Aksaray Üniversitesi, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Mersin Üniversitesi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, MTA Genel Müdürlüğü, Aksaray ve Niğde AFAD Müdürlüğü ortak çalışma yürütecek. Çalışma kapsamında Hasan Dağı’nın 3 ayrı farklı noktasına  jeodezik ve fiziksel sensörlerle izleme istasyonu kuruldu.

TÜBİTAK destekli projenin başkanlığını yürüten Aksaray Üniversitesi Harita Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Hacı Murat Yılmaz,  kurulan 3 istasyon sayesinde 24 saat boyunca anlık veri alabildiklerini belirtti. Yılmaz, şunları söyledi: “Hasan Dağı volkanizmasının tektonik volkanik açıdan sensörlerle izlenmesi amacını taşıyan projemiz var.  Proje kapsamında Hasan Dağı’nın eteğinde yer alan Helvadere mevki ve Dikmen köyü yukarısında,  bir diğeri de Niğde tarafında olmak üzere 3 adet izleme istasyonumuz var. Bu alanda hareketlenmenin olup olmadığını bu sensörler sayesinde takip edebiliyoruz. Bu 3 istasyonda 24 saat anlık veri alacağız. Onları daha sonra değerlendireceğiz.  Ayrıca Tuz Gölü fay hattında Hasan Dağı’nın doğusundan geçen 14  kampanya noktalarımız var. Oralardan da 6 ayda bir ölçü alıyoruz. Yine buralarda tiltmetre ve eğimölçer var. Herhangi bir magmada değişiklik olduğunda, eğimde  bir değişiklik oluyor mu, onlara da bakacağız. Gaz çıkışlarındaki sıcaklık farklarına, gazlardaki değerlere bakacağız. Bu 36 aylık  bir projedir. 15 Şubat 2022’de resmen bu süreç başladı. Bu süreç içinde gerekli malzemeleri satın alarak bu tesisleri kurduk.”

‘EN SON PATLAMA M.Ö. 6600 YILINDA OLMUŞ’

Prof. Dr. Yılmaz, Hasan Dağı’nda en son milattan önce 6600 yılında volkanik patlama meydana geldiğini belirterek, “Hasan Dağı’nda o tarihten beri bir patlama olmamış. Ama  Dünya Volkanoloji Birliği  (IAVCEI), burayı aktif volkan olarak kabul ediyor. Bizde ondan dolayı araştırmayı arzu ettik. Patlama olacak diye bir şey yok elbette ama olup, olmayacağı konusunda bir takım bilimsel verilerle bu işi ortaya koymak lazım” diye konuştu.

‘İLK VERİLERİ AĞUSTOS AYI  İTİBARİYLE ALACAĞIZ’

Hasan Dağı eteklerinde 3 farklı noktaya kurulan istasyonu 1 Aralık’ta tesis ettiklerini hatırlatan Yılmaz, “1 Aralık itibariyle 3 istasyonu tesis ettik. 10 Aralık itibariyle de ‘GPS’  aletimizle verileri alıyoruz. Milimetrik düzeyde, anlık sürekli, istediğimiz aralıklara yarım saniye, bir saniye, iki saniye aralıklarla veri alıyoruz.  Yatay ve düşeyde konum değişiyor mu, değişmiyor mu, onu inceleyeceğiz. Bunların zaman seyirlerini analiz edip, ondan sonra sonucu varacağız.  İlk verileri de ağustos ayı itibariyle alacağız” dedi.

TEDİRGİN OLACAK BİR DURUM

Yılmaz, tedirgin olacak bir durumun söz konusu olmadığını belirterek, “Tuz Gölü fay hattı da buradan geçiyor. 2020 yılında Niğde Obruk tarafından 5.2 deprem olmuştu. Projenin çıkış amacı da aslında o oldu. Hasan Dağı’nda  bir hareketlilik varsa orayı etkiliyor mu, depremle olan ilişkisini incelemek için bu projeyi gerçekleştireceğiz. Tedirgin olacak bir durum, problem yok” ifadelerini kullandı.

Proje ortaklarından AFAD İl Müdür Cezmi Türkmen projenin bilimsel temellere dayandığını belirterek, “Hem Tuz Gölü Fay hattı, hem de Hasan Dağı ile ilgili bütün verileri bilimsel olarak ortaya koymak istiyoruz. Bilimsel olmayan verileri kullanmak istemiyoruz. Değerli hocalarımıza güveniyoruz. Onların ön görüsü ve bizi yönlendirmelerimizle bu projeye başladık. TÜBİTAK’a başvurduk ve proje kabul edildi. TÜBİTAK, Türkiye’de ilk projelere destek veriyor. Yaptığımız projede Türkiye’de ilk olma özelliği taşıyor. Veriler geldikçe hocalarımız bu değerlendirip, ne anlama geldiğini raporlayacaklar. Bizde AFAD olarak üzerimize ne düşüyorsa yapmaya çalışacağız” dedi.

‘VOLKANİK DAĞLARDA, SU BUHARININ ÇIKMASI ÇOK NORMALDİR’

Hasan Dağı’nda su buharı çıkışlarının olduğunu ifade eden Türkmen, “Gaz çıkışımız yok, ama su buharı çıkışlarımız var. Çünkü volkanik olsun, olmasın yerin altına her 33 metreye indiğinizde sıcaklık 1 santigrat derece artar. Dolayısıyla burada aşağıda magma tabakası var ve sıcaklık derecesi yüksek. Aşağıda tabi su varlığı da var. Su varlığı olduğu için bu sıcaklık suyu aşırı derecede ısıtıp, su buharına dönüştürüp çatlaklıklardan yukarı çıkmasına sebep oluyor. Bu tür volkanik dağlarda, su buharının çıkması çok normaldir ve olması gerekendir. Su buharları çıkar. Ama burada önemli olan bizim istemediğimiz gazların açığa çıkmasıdır. Şu ana kadar Hasan Dağı’nda o tür gazları ölçmedik. Şu an hiçbir endişemiz yok” diye konuştu.

Hasan Dağı’nda sürekli gaz ve sıcaklık ölçümlerini yaptıklarını belirten Türkmen, “Sistemimizi de kurduk. 4-5 parametreyi ölçüyoruz. Parametrelerin bir tanesinin değişmesi değil, zaten hepsinin aynı anda değişmesi lazım.   Herhangi bir varlık varsa parametrelerin hepsinde değişiklik olur. Bir parametre üzerinden  hareket  edemeyiz. Bu parametrelerin hepsini ölçüyoruz, herhangi bir değişiklik olursa hocalarımız bizi yönlendirecek. En az 3 aylık veri alıp değerlendirmemiz lazım. Kısa zamanlı veriler yanıltıcı oluyor. Doğru tespit yapamıyoruz. O yüzden günlük verilere değerlendiremeyiz” şeklinde konuştu. Foto-Haber: Erkan ALTUNTAŞ