Azm-i Millî’de kadın emeğinin yolculuğu

Türkiye Cumhuriyeti’nin hidroelektrik santraliyle çalışan ilk fabrikası olan Azm-i Millî T.A.Ş. Un Fabrikası, Aksaray’ın gurur simgelerinden bir tanesi…

1924 yılında Mustafa Kemal Atatürk’ün talimatıyla Aksaray’da kurulmuş olan fabrika, şimdilerde müze olarak hizmet veriyor. Milletin azmi anlamına gelen Azm-i Millî Fabrikası’nda zamanında üretilen unlar ülkenin dört bir yanına gönderilerek üretime ve aynı zamanda Aksaray’ın daha çok tanıtılmasına katkı sağladı.

Azm-i Millî Sanayi Müzesi ve Arşiv sorumlusu Dr. Mustafa Fırat Gül, çalışmalar neticesinde müzede yeni belge ve bilgilere ulaşmaya devam ettiklerini söyledi.  Fabrikanın arşiv kısmında 1924 yılından beri çalışan işçilerin kayıtlarının bulunduğunu dile getiren Gül, arşivde ayrıca muhasebeden çuval dikimine kadar pek çok alanda kadınların istihdam edildiğini belirtti. Gül, “Fabrikanın arşiv kısmında 1924 yılından beri çalışan işçilerin kayıtları, yazışmalar ve çalışan personellerin dosyaları bulunuyor. Sigorta girişlerini ve çalışma günlerini gösteren belgeler de var. Bu belgeleri incelediğimizde kadınların da o dönemde iş hayatında var olduğunu görüyoruz. Bu durum bizleri hem duygulandırıyor hem de şehrimiz adına onurlandırıyor. Ayrıca bu belgeler Aksaray’da kadın tarihi veya kadının izi gibi çalışmalar yapmak isteyenler için de önemli bir arşiv belgesi niteliğindedir. Müzemizde bulunan bu arşiv sayesinde farklı şehirlerde yaşayan ve görmek isteyen vatandaşlarımız oluyor. Onların mutluluğunu görmek bizleri de mutlu ediyor” dedi.

UN ÇUVALLARINA KADIN ELİ DEĞDİ

Buğdayın una dönüş hikayesinden sonra müşteriye ulaşma aşamasında çuvalın önemli bir faktör olduğundan söz eden Gül, “ II. Dünya Savaşı döneminde Türkiye Cumhuriyeti teyakkuz halindeydi. O dönemde vatandaşların elindeki mallara el konuldu. Yokluk günlerinde sadece gıda değil kıyafet temininde de sıkıntılar yaşandı. Anadolu’nun birçok yerinde kadınlar çocuklarına elbise bulamadı. Un ve şeker çuvallarından kıyafet dikmek zorunda kaldılar.  O dönemde bazı fabrikalar çuvalların üzerine birkaç renkten oluşan çiçek motifleri koydular. Çuvallar haliyle Azm-i Millî T.A.Ş. Un Fabrikası için de çok önemliydi çünkü kolay bulunmuyordu. Yırtıldığında tamir edilmesi ve dikilmesi de önemli bir işti. Bu sebeple daha çok kadın elinin değmesinin isabetli olacağı düşünülmüş ve bu iş için kadınlar tercih edilmiştir. O zamanlar un çuvalları 77 kilo 700 gramdı. Daha sonra dünya standardı 50’ye düşürüldü. Bunun sebebi de taşımasının kolay olmasıdır. O dönemlerde un çuvalları önemli olduğu için rastgele atılmıyordu. Yama yapılıp tamir edilerek tekrar kullanılıyordu. Çuvalların tamiri içinse daha ince işçiliğe ihtiyaç vardı. Bu yüzden kadın eli değmesi kaçınılmazdı” dedi.

Aksaray’daki kadınların Azm-i Millî T.A.Ş. Un Fabrikasıyla bir ilke imza attığını da kaydeden Gül, “Aksaray’da ilk kadın muhasebeci Serpil Bacak, ilk kadın işçi Kıymet Koç ve daha birçok isim bu tarihî endüstri mirasında çalışmıştır. Kadınlar sadece çuval dikiminde değil aynı zamanda teknik anlamda da çalışma hayatında yer almışlardır” ifadelerini kullandı. Foto-Haber: Şeyda COŞAR