Kuvvetler birliği sistemleri demokratik değildir

kuvvetler birliği sistemleri demokratik değildir

kuvvetler birliği
sistemleri demokratik değildir

aksaray Üniversitesi (asÜ) Öğretim Üyesi prof. dr. nafiz
tok, başkanlık, parlamenter sistem ve yarı başkanlık modellerinde kuvvetler
ayrılığı ilkesinin uygulandığını ve hepsinin de demokratik olduğunu
söyledi.  49’uncu felsefe toplantısı’nda
konuşan prof. tok, “başkanlık sistemi, parlamenter sistem ve yarı başkanlık
sistemi Üzerine bir karşılaştırma” başlıklı sunumunu yaptı. hükümet
sistemlerinin kuvvetler birliği ve kuvvetler ayrılığı şeklinde
sınıflandırıldığını dile getiren nafiz tok, “yasama, yürütme ve yargı
erklerinin tek elde toplandığı kuvvetler birliği sistemleri demokratik olarak
kabul edilmez. bu noktada aklımıza ilk olarak mutlak monarşiler gelir. tüm
erklerin kral’ın elinde olduğu, kral’ın yasa koyduğu, kral’ın yasa uyguladığı
ve anlaşmazlıkları çözdüğü mutlak monarşiler, kuvvetler birliği sisteminin bir
türüdür. bunun bir başka örneği de meclis hükümeti sistemleridir. dünyada
bilinen iki örnek var; ilki fransız İhtilali sonrası fransa’da uygulanan
sistem, diğeri ise 1921 anayasası ile türkiye’de uygulanan sistemdir. burada,
erkler, yasama organında birleşiyor ve yasama organını doğrudan meclis
kullanıyor. yürütme ve yargı erkleri, meclisin kendi içinden seçtiği
milletvekilleri aracılığıyla kullanılıyor. bu da demokratik bir sistem değil ve
genellikle olağanüstü durumlarda uygulandığı görülüyor. yasama, yürütme, yargı
erklerinin yargıda toplandığı bir hükümet sistemi ise yok” dedi. demokratik
hükümet sistemlerinde yasama, yürütme ve yargı erklerinin birbirinden ayrılıp,
farklı organlara verildiğini kaydeden prof. nafiz tok, “kuvvetler ayrılığı
ilkesi denilince akla üç tür gelir ve üçü de demokratiktir. bunlardan ilki
başkanlık sistemidir ve bunun tipik örneği de abd’dir. anayasa hukuku
literatüründe buna sert kuvvetler ayrılığı sistemi de deniliyor. İkincisi
parlamenter sistemdir ve tipik örneği İngiltere’dir. tarihsel süreç içerisinde
evrilerek, parlamenter monarşi şeklinde İngiltere’de ortaya çıkan sistemdir
daha sonra dünyaya yayılmıştır. Üçüncü tür ise fransa’ya özgü olan yarı
başkanlık sistemidir” dedi.

sİstemİ yasama-yÜrÜtme İlİŞkİsİ belİrlİyor

başkanlık sistemi’nde yasama, yürütme ve yargı erklerinin
mutlak şekilde birbirinden bağımsız olduğuna dikkat çeken tok, şöyle devam
etti: “hükümet sistemini belirleyen şey yasama ile yürütme arasındaki
ilişkidir. amerikan sistemine bakıldığında yürütmenin tek başlı olduğunu
görüyoruz. burada yürütme tek başlıdır ve hatta başkan, yürütmenin her şeyidir.
hem devlet başkanlığı makamının, hem hükümet başkanlığı makamının yetkileri
başkanda birleşmiştir. dolayısıyla başkanlık makamı olağanüstü güçlü bir
makamdır. İkinci özellik ise başkanın halk tarafından seçilmesidir. halk
tarafından seçildiği için başkanın sorumluluğu halka karşıdır. başkanın yasama
organına karşı sorumluluğu yoktur. bu, başkanın göreve başlaması için yasama
organından güvenoyu almasına gerek olmadığı anlamına gelir. aynı zamanda
herhangi bir zamanda yasama organı, başkanı güvensizlik oyu ile düşüremez. yani
başkan, seçildiği süre boyunca görevinin başındadır. bunun tersi de geçerlidir;
başkanın da fesih yetkisi yoktur. başkan, yasama organının hukuki varlığına son
veremez. meclis seçimlerinin yenilenmesi söz konusu değildir. başkanlık
sisteminde erken seçim müessesesi yoktur. yürütme ve yasama mutlak şekilde
birbirinden ayrıldığı için aynı kişi her ikisinde de yer alamaz. bunun yanı
sıra yürütme, yasama faaliyetine katılmaz; mesela başkan, yasa teklif edemez,
yasama organında yapılan görüşmelere katılamaz” dedi. prof. dr. nafiz tok,
konuşmasının ilerleyen bölümlerinde, parlamenter sistem ve yarı başkanlık
sistemine ilişkin değerlendirmelerde de bulundu. düzenlenen etkinliğin son
kısmında öğrenciler ve akademisyenler konuya dair merak ettikleri sorulara
yanıt aradı.

İktisadi ve İdari bilimler fakültesi konferans salonu’ndaki
konferansı öğrenciler ve akademisyenler takip etti.